Trung Quốc, một quốc gia cổ đại với bề dày văn hóa hàng nghìn năm, là cái nôi của vô vàn những câu chuyện, những truyền thuyết được kể lại qua nghệ thuật biểu diễn. Từ những điệu múa uyển chuyển đến những vở kịch kinh điển, nghệ thuật Trung Quốc luôn biết cách làm say đắm lòng người. Hãy cùng ChineseHSK khám phá “Một số loại hình nghệ thuật biểu diễn của Trung Quốc” nhé!!!
Sơ lược về nghệ thuật biểu diễn của Trung Quốc
Nghệ thuật biểu diễn là một bữa tiệc thị giác và thính giác, nơi các nghệ sĩ dùng cơ thể, giọng nói và tài năng của mình để kể những câu chuyện đầy cảm xúc. Không chỉ đơn thuần là trình diễn, nghệ thuật biểu diễn còn là một cầu nối đặc biệt giữa người nghệ sĩ và khán giả, tạo ra những trải nghiệm sâu sắc và khó quên. Với tính trực quan cao, các hình thức nghệ thuật như âm nhạc, ca hát, vũ đạo… dễ dàng chạm đến trái tim người xem, tạo ra những hiệu ứng mạnh mẽ và tức thời.
Nền tảng của nghệ thuật biểu diễn là sự tái hiện cuộc sống, nhưng bằng một cách thức đặc biệt: thông qua hình tượng nghệ thuật. Diễn viên không đơn thuần là người đọc kịch bản, mà là những nhà tạo hình nhân vật, thổi hồn vào những con người trên trang giấy. Sự sáng tạo của diễn viên không chỉ nằm ở việc tuân thủ kịch bản, mà còn ở khả năng “sống” với nhân vật, khám phá chiều sâu tâm lý và mang đến những khám phá mới mẻ. Chính nhờ sự “tái sinh” này, những nhân vật tưởng chừng chỉ tồn tại trên trang giấy mới có thể trở nên sống động và có sức lay động lòng người.
Trải qua hàng ngàn năm, nghệ thuật biểu diễn Trung Quốc đã không ngừng phát triển và làm giàu. Từ âm nhạc, vũ đạo cổ truyền đến kịch nói hiện đại, xiếc và ảo thuật, mỗi hình thức đều mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Đặc biệt, khúc nghệ, với sự đa dạng về thể loại và vùng miền, đã trở thành một biểu tượng của văn hóa dân gian Trung Quốc. Qua đó, chúng ta có thể thấy nghệ thuật biểu diễn không chỉ là một hình thức giải trí mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Trung Quốc.
Tướng thanh
Tướng thanh, hay còn gọi là tấu nói hoặc tấu hài, là một viên ngọc quý trong kho tàng nghệ thuật biểu diễn truyền thống của Trung Quốc. Ra đời từ những câu chuyện đời thường, tướng thanh đã nhanh chóng trở thành một hình thức giải trí được đông đảo quần chúng yêu thích. Với sự kết hợp hài hòa giữa nói, học, chọc và hát, các nghệ sĩ tướng thanh không chỉ mang đến tiếng cười sảng khoái mà còn gửi gắm những thông điệp sâu sắc về cuộc sống.
Điểm đặc biệt của tướng thanh là sự tương tác linh hoạt giữa các diễn viên. Họ có thể đối đáp nhanh nhạy, tạo ra những tình huống hài hước bất ngờ, khiến khán giả không khỏi thích thú. Bên cạnh đó, các đạo cụ đơn giản như quạt, khăn tay hay tỉnh mộc cũng góp phần tạo nên những màn trình diễn độc đáo và sinh động.
Tướng thanh Trung Quốc đa dạng về hình thức, có thể kể đến tướng thanh đơn khẩu (một người biểu diễn), tướng thanh đối khẩu (hai người đối đáp) và tướng thanh quần khẩu (nhiều người cùng biểu diễn). Mỗi hình thức đều mang đến những nét đặc trưng riêng, cùng nhau tạo nên một bức tranh phong phú về nghệ thuật tương thanh.
Tướng thanh, một nghệ thuật hài kịch độc đáo của Trung Quốc, đã và đang chinh phục khán giả bằng những màn đối đáp hóm hỉnh và sáng tạo. Nếu tướng thanh đơn khẩu là màn độc thoại hài hước của một diễn viên, thì tướng thanh đối khẩu lại là cuộc đấu trí bằng lời nói giữa hai nhân vật: người chọc cười (đậu ngân) và người hỗ trợ (bổng ngân). Sự tương tác giữa hai cá tính đối lập tạo nên những tình huống dở khóc dở cười, khiến khán giả không thể rời mắt. Thú vị hơn nữa là tướng thanh quần khẩu, với sự tham gia của ba người trở lên, bao gồm cả vai chen ngang (nị phùng) để tạo thêm những bất ngờ. Một tiết mục tướng thanh thường được chia thành bốn phần: từ phần “đệm thoại” ngẫu hứng mở đầu, đến phần “biều bà” giới thiệu, rồi đến phần “chính hoạt” đầy kịch tính, và cuối cùng là phần “đáy” để kết lại câu chuyện một cách bất ngờ. Sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố này đã tạo nên một bữa tiệc tinh thần thú vị cho khán giả.
Trong số các xã đoàn tướng thanh, Đức Vân Xã nổi lên như một ngôi sao sáng. Với lịch sử lâu đời và những đóng góp to lớn cho sự phát triển của nghệ thuật tướng thanh, Đức Vân Xã đã trở thành biểu tượng của loại hình nghệ thuật này. Trụ sở chính của Đức Vân Xã đặt tại nhà hát Thiên Kiều Bắc Kinh, một địa điểm văn hóa nổi tiếng, cùng với các chi nhánh trải rộng khắp Trung Quốc và thậm chí vươn ra thế giới với chi nhánh tại Melbourne. Điều này cho thấy sức hút và tầm ảnh hưởng của tướng thanh không chỉ giới hạn trong phạm vi một quốc gia.
Kinh kịch
Kinh kịch, hay còn được biết đến với tên gọi Kinh hí, là một viên ngọc quý trong kho tàng nghệ thuật truyền thống của Trung Quốc. Ra đời và phát triển rực rỡ tại Bắc Kinh vào thời vua Càn Long dưới triều đại nhà Thanh, Kinh kịch nhanh chóng trở thành biểu tượng văn hóa của đất nước tỷ dân, xứng đáng với danh hiệu “Quốc kịch”. Với nguồn cảm hứng dồi dào từ lịch sử hào hùng và những trang tiểu thuyết kinh điển, Kinh kịch đã tạo nên một thế giới nghệ thuật đa dạng và phong phú. Các vở diễn thường xoay quanh những câu chuyện về anh hùng hào kiệt, những cuộc chiến tranh khốc liệt, những tình yêu trắc trở, mang đến cho người xem những cung bậc cảm xúc sâu sắc.
Điều làm nên sự độc đáo của Kinh kịch chính là bốn thủ pháp nghệ thuật đặc trưng: hát, đọc, diễn, đánh. Mỗi thủ pháp như một nét vẽ tinh tế, cùng nhau tạo nên một bức tranh hoàn hảo. Giọng hát trầm bổng, câu thoại uyển chuyển, diễn xuất tài tình và những màn võ thuật điêu luyện đã khiến Kinh kịch trở thành một môn nghệ thuật tổng hợp, hội tụ tinh hoa của nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau.
Sân khấu Kinh kịch không đơn thuần là nơi các diễn viên thể hiện tài năng, mà còn là một thế giới đầy màu sắc, nơi mà vẻ đẹp và sự đa dạng của nhân vật được tôn vinh qua lớp hóa trang kỳ ảo. Thay vì xuất hiện với diện mạo đời thường, các diễn viên hóa thân hoàn toàn vào nhân vật, từ giới tính, tuổi tác, tính cách cho đến địa vị xã hội. Qua lớp hóa trang, mỗi nhân vật đều mang một câu chuyện riêng. Sự trung thành, lòng dũng cảm, vẻ đẹp, sự xấu xa, cái thiện, cái ác… tất cả đều được thể hiện một cách rõ nét trên khuôn mặt của các diễn viên. Không chỉ có vậy, mỗi vai diễn còn có những kỹ năng biểu diễn riêng, từ cách hát, cách nói, cách diễn cho đến cách đánh võ. Sự kết hợp hài hòa giữa hóa trang, diễn xuất và âm nhạc đã tạo nên một bức tranh sống động, đầy màu sắc về cuộc sống con người.
Kinh kịch, vốn là một loại hình nghệ thuật dân gian, đã trải qua nhiều thăng trầm lịch sử và chứng tỏ sức sống mãnh liệt của mình. Kể từ khi Trung Quốc cải cách và mở cửa, Kinh kịch không chỉ được bảo tồn mà còn được đổi mới, với sự xuất hiện của nhiều vở diễn hiện đại, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và đương đại. Những sân khấu lớn như Nhà hát lớn Trường An đã trở thành điểm đến quen thuộc của những người yêu Kinh kịch, nơi họ có thể thưởng thức những tác phẩm kinh điển và khám phá những sáng tạo mới. Cuộc thi Kinh kịch nghiệp dư quốc tế hằng năm là minh chứng rõ ràng cho sức hút không giới hạn của loại hình nghệ thuật này, thu hút sự tham gia của các nghệ sĩ trẻ tài năng từ khắp nơi trên thế giới. Kinh kịch, với vẻ đẹp độc đáo và giá trị nhân văn sâu sắc, xứng đáng là một đại diện tiêu biểu cho văn hóa Trung Quốc.
Biến kiểm – một kỹ thuật trong Xuyên kịch
Sinh ra và lớn lên tại vùng đất Tứ Xuyên trù phú, Xuyên kịch nhanh chóng lan tỏa sang các tỉnh lân cận như Trùng Khánh, Quý Châu và Vân Nam, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân nơi đây. Một trong những yếu tố làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của Xuyên kịch chính là kỹ thuật biến kiểm độc đáo. Với khả năng thay đổi thần tốc các biểu cảm trên khuôn mặt, diễn viên Xuyên kịch như những phù thủy, biến những cung bậc cảm xúc tinh tế nhất thành những hình ảnh trực quan, sinh động. Từ niềm vui sướng tột đỉnh đến nỗi đau khổ tột cùng, từ sự tức giận bùng nổ đến sự bình yên tĩnh lặng, tất cả đều được thể hiện một cách chân thực và sống động đến kinh ngạc.
Kỹ thuật biến kiểm không phải là một tài năng bẩm sinh mà là kết quả của quá trình rèn luyện nghiêm túc và lâu dài. Các nghệ nhân Xuyên kịch đã dành cả đời để nghiên cứu, sáng tạo và hoàn thiện kỹ thuật này. Đặc biệt, trong những năm đầu thế kỷ 20, biến kiểm đã thực sự bùng nổ và trở thành một trong những đặc trưng nổi bật nhất của Xuyên kịch. Nhờ vậy, Xuyên kịch không chỉ là một loại hình nghệ thuật giải trí mà còn là một kho tàng văn hóa quý báu, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc.
Một trong những yếu tố làm nên sự độc đáo của loại hình nghệ thuật này chính là kỹ thuật biến hóa khuôn mặt, hay còn gọi là “biến kiểm”. Có thể nói, biến kiểm là linh hồn của Xuyên kịch, giúp các diễn viên hóa thân vào nhiều nhân vật khác nhau trong cùng một vở diễn. Người ta thường kể đến ba cách biến kiểm chính trong Xuyên kịch: “bôi mặt”, “thổi mặt” và “kéo mặt”. Mỗi cách thức đều mang một vẻ đẹp riêng và đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế của người diễn viên.
“Bôi mặt” là kỹ thuật cơ bản nhất, nhưng không vì thế mà kém phần quan trọng. Bằng cách sử dụng sơn dầu, các diễn viên có thể linh hoạt thay đổi sắc thái trên khuôn mặt. Nếu muốn chuyển đổi toàn bộ diện mạo, họ sẽ bôi sơn dầu lên trán hoặc lông mày. Còn nếu chỉ cần thay đổi phần dưới của khuôn mặt, vùng mũi và miệng sẽ là điểm nhấn. Sự kỳ diệu của sơn dầu nằm ở chỗ, nó không chỉ đơn thuần là màu sắc mà còn là một lớp nền để tạo nên những nét vẽ tinh xảo, biểu đạt rõ nét tâm trạng của nhân vật.
“Thổi mặt” lại mang đến một cảm giác thật sự bất ngờ. Bột màu, như vàng, đen, bạc, sẽ được đựng trong những chiếc hộp nhỏ, đặt khéo léo trên sân khấu. Khi cần biến hóa, diễn viên sẽ thực hiện một động tác múa uyển chuyển, đưa mặt lại gần chiếc hộp và khéo léo thổi bột phủ lên mặt. Chỉ trong nháy mắt, khuôn mặt đã hoàn toàn đổi khác, tạo nên những hiệu ứng thị giác vô cùng ấn tượng.
“Kéo mặt” là kỹ thuật phức tạp và đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhất. Các tấm mặt nạ được vẽ tỉ mỉ trên lụa, cắt tỉa cẩn thận và buộc chỉ vào từng miếng. Sợi chỉ này được khéo léo giấu kín trên trang phục, thường là ở thắt lưng. Khi cần thay đổi nhân vật, diễn viên sẽ nhẹ nhàng kéo tấm mặt nạ xuống, tạo nên một màn chuyển đổi mượt mà và đầy bất ngờ.
Mỗi cách biến kiểm đều có những ưu điểm và phù hợp với từng loại vai diễn khác nhau. Tuy nhiên, điểm chung của cả ba cách thức đó là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật và nghệ thuật. Các diễn viên Xuyên kịch không chỉ là những người tài năng mà còn là những nghệ sĩ thực thụ, họ đã biến việc trang điểm thành một hình thức nghệ thuật độc đáo, góp phần làm nên vẻ đẹp của Xuyên kịch.
Biến kiểm trong Xuyên kịch – một báu vật nghệ thuật được Trung Quốc cất giữ kỹ lưỡng. Với cấp độ bảo mật cao như quốc gia, kỹ thuật biểu diễn ảo diệu này đã khơi gợi sự tò mò của biết bao người. Mỗi động tác uyển chuyển của diễn viên như một câu chuyện được kể, mỗi màn trình diễn như một phép màu hiện ra trước mắt khán giả. Nếu có dịp đặt chân đến Tứ Xuyên, đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá thế giới huyền ảo của biến kiểm tại nhà hát Thục Phong Nhã Quân hoặc Cẩm Giang.
Xuyên kịch chỉ là một viên ngọc trong kho tàng nghệ thuật phong phú của Trung Quốc. Bên cạnh đó, Tương thanh hài hước, Kinh kịch tráng lệ, và vô vàn những hình thức biểu diễn dân gian khác đã góp phần tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu. Mỗi loại hình nghệ thuật đều mang trong mình một hồn cốt riêng, kể những câu chuyện riêng, và cùng nhau vẽ nên một bản giao hưởng tuyệt vời về lịch sử, văn hóa của đất nước tỷ dân.
Trong bài viết trên, ChineseHSK đã giới thiệu đến cho các bạn “Một số loại hình nghệ thuật biểu diễn của trung quốc”. Theo dõi ChineseHSK để đọc thêm nhiều bài viết hay ho và bổ ích khác nhé!
Tìm hiểu thêm về văn hóa Trung Quốc trong chuyên mục Khám phá Trung Hoa
Xem thêm các bài viết về từ vựng trong chuyên mục Từ vựng tiếng Trung
Đọc thêm các bài viết về ngữ pháp trong chuyên mục Ngữ pháp tiếng trung